Δευτέρα 23 Ιανουαρίου 2012

Η ομφάλια αλυσσίδα μας

Αργά την Παρασκευή το βράδυ η ΕΤ1 προέβαλε την ταινία του Αλέξη Δαμιανού "Μέχρι το πλοίο". Η ταινία γυρίστηκε το 1966, εποχή που η ελληνική ύπαιθρος ερήμωνε καθώς ο αγροτικός πληθυσμός μετανάστευε μαζικά στη Γερμανία, το Βέλγιο και την Αυστραλία. Κορμός της ταινίας είναι η πορεία ενός βουνίσιου από το χωριό μέχρι το λιμάνι απ' όπου αναχωρεί το πλοίο για την Αυστραλία. Ο Δαμιανός χωρίζει την ταινία σε τρία επεισόδια τα οποία διαδραματίζονται στο ορεινό χωριό, στον κάμπο και στην πόλη. Τρεις γεωγραφικοί σταθμοί με τρεις διακριτές ιστορίες στις οποίες κυριαρχούν τρεις διαφορετικές γυναικείες μορφές με τον αρχικό πρωταγωνιστή να παίζει μάλλον δεύτερο ρόλο.

Το 1966 που γυρίστηκε η ταινία του Δαμιανού γυρίζονταν με το κιλό, εκατοντάδες, ταινίες οι οποίες έκοβαν πολλαπλάσια εισιτήρια. Ταινίες οι οποίες μακιγιάριζαν τη σκληρή πραγματικότητα της επαρχίας με πατσουλιό ρομαντικής "ηθογραφίας" κι από την ταξική διαπάλη κρατούσαν τον αγώνα του τίμιου φτωχόπαιδου να διεκδικήσει το πλουσιοκόριτσο ή τούμπαλιν. Το 1966 θριάμβευσε άλλωστε με 660 χιλιάδες εισιτήρια "Η κόρη μου η σοσιαλίστρια".
'Ομως.. Το 1966 ηχογραφήθηκαν ή κυκλοφόρησαν η "Ρωμιοσύνη", "Το τραγούδι του νεκρού αδερφού", ο "Επιτάφιος", το "Μάουτχάουζεν", το "Χρυσοπράσινο φύλλο" κι ο "Ένας όμηρος" του Μίκη Θεοδωράκη, η "Μυθολογία" κι ο "Καπετάν Μιχάλης" του Χατζηδάκη, το "Ένα μεσημέρι" του Ξαρχάκου, η "Ανάσταση Ονείρων" του Λεοντή κι ένα πλήθος σημαντικών δίσκων 45 στροφών.

Σαρανταέξι χρόνια μετά, η πνευματική δημιουργία στην Ελλάδα καταπιάνεται σχεδόν αποκλειστικά με τον ..έρωτα. Για να είμαστε λίγο πιο δίκαιοι όταν μιλάμε για "πνευματική δημιουργία" εννοούμε τη δημιουργία που κοινωνείται στο πόπολο, αυτή δηλαδή που περνά με επιτυχία τις σύγχρονες επιτροπές λογοκρισίας. Οι οποίες βέβαια δεν έχουν πια σκοπό να εμποδίσουν τη διασπορά δυνητικά επικίνδυνων ιδεολογιών και ιδεολογημάτων, αλλά να κόψουν και να ράψουν στα μέτρα της ασημαντότητας τόσο την προσφορά όσο και τη ζήτηση. Πράγμα το οποίο έχουν καταφέρει προ πολλού ευνουχίζοντας ενεργητικά και παθητικά (πως λέμε "θα σε αυτοκτονήσω";) τους δημιουργούς, πλην εξαιρέσεων. Και τρέποντας βέβαια τους καταναλωτές κουλτούρας στην κατανάλωση πολτούρας. Κάποτε, όχι και τόσο παλιά, τα περίπτερα πουλούσαν τα Άρλεκιν, τα Νόρα και τα Βίπερ πλάι πλάι με τα Ζάκουλα, τα Διαβασέμε και τη Βαβούρα. Σήμερα οι συγγραφείς άρλεκιν καμαρώνουν στις βιτρίνες των κεντρικών βιβλιοπωλείων και μοιράζουν με απλοχεριά τις βιπεριές τους, επί παντός ζητήματος, από μονόχρωμων (ιδεολογικά) τηλεοπτικών πάνελ. Δεν είναι πως σίγησε ο "πνευματικός κόσμος" από τον οποίο πολλοί αναζητούν το σάλπισμα της αντίστασης. Είναι πως αν κάποιος σκηνοθέτης σήμερα γύριζε μια ταινία για το αδιέξοδο του ανέργου ή κάποιος έγραφε ένα βιβλίο για την αγωνία του καταχρεωμένου μικροαστού θα βίωναν στη συνέχεια αναγκαστικά τα πάθη των ηρώων τους.

Γιατί αναζητά στη βλακεία ο κακομοίρης μικροαστός τη διέξοδο; Γιατί θέλει την πρέζα του κι αρνείται να σηκώσει το βλέμμα και ν'αντικρύσει κατάματα την πραγματικότητα;
Γιατί φοβάμαι/φοβάσαι/φοβάται;
Διότι έχω/έχεις/έχει ακόμα πράγματα να χάσει.
Τον ψωρομισθό του.
Το σπίτι του ίσως.
Το άιφον.
Την ψευδαίσθηση της κοινωνικής ανέλιξης.
Την αυτοεκτίμησή του που συναρτάται ευθέως από τα παραπάνω.
Και πιο πολύ απ' όλα την οικειότητα των αλυσσίδων του.
Δεν αποκόπτεται η ομφάλια αλυσσίδα χωρίς αίμα.

6 σχόλια:

Θανασης Ξ. είπε...

Πολύ καλό Στρατολάτη μου..

Μόνη 'αντίρρηση' αυτό που λες, πως εάν σήμερα ένας σκηνοθέτης γύριζε μια ταινία με θέμα κλπ...

Δεν το ξέρουμε εάν δεν το δούμε. Εγώ -ίσως να είμαι αισιόδοξος- πιστεύω πως ίσα-ίσα εάν κάποιος το τολμούσε, θα 'έπιανε' την αγωνία του κόσμου και θα είχε επιτυχία...

Για όλα τα υπόλοιπα, θα συμφωνήσω 100%...

Ανώνυμος είπε...

Την είδα και εγώ,αν και την έχω σε dvd.Είναι υπέροχη.
Το θέμα που θέτεις είναι ευρύτατο.Η τέχνη και η λαϊκή της απήχηση.
Μόνο μια κοινωνία παρηκμασμένη και απόλυτα ελεγχόμενη,δίνει την απάντηση
χ

ένας στρατολάτης είπε...

Δεν ξέρω Θανάση, δεν είναι ωστόσο περίεργο πως κανείς δεν έχει καταπιαστεί με σχετική θεματολογία; Απ' ότι έχει πέσει στην αντίληψή μου τουλάχιστον. Δεν πουλάει το βάσανο, ο κόσμος θέλει ευχάριστα κι ας είναι και φούσκες. Δε νομίζω πως λείπουν οι ικανοί σκηνοθέτες / συγγραφείς / τραγουδοποιοί, λείπει το ενδιαφέρον γιατί μας έκαναν καταναλωτές-τσιφτετελιστές.


Χ, αν ανατρέξει κανείς σε χρονικά του 20ού αιώνα θα δει ότι σχεδόν πάντα, όλοι θεωρούσαν την εποχή τους εποχή παρακμής. Δεν ξέρω τελικά πως ορίζεται η ακμή κι η παρακμή. Με το επίπεδο της τέχνης της ή αντιστρόφως αφού συνήθως τα πάθη (τα βιοτικά εν προκειμένω) λειτουργούν ως καλλιτεχνικοί καταλύτες;

Ανώνυμος είπε...

Χωρίς να υποτιμώ την ικανότητα του συστήματος να απορροφά και να ενσωματώνει τους λειτουργούς της τέχνης και να μας τους επιστρέφει με τη μορφή της μαζικής κουλτούρας, πιστεύω ότι υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν πράγματα που είναι αξιόλογα και ριζοσπαστικά.

Αρκεί να θυμόμαστε: Οι ΟΝΙΡΑΜΑ δεν είναι ροκάδες, ο Μακρόπουλος δεν είναι Μαρκόπουλος, ο Νότης Σφακιανάκης δεν έχει συγγένεια με τον Ξυλούρη και ο Φοίβος δεν έγραψε το Άξιον Εστι.
Επίσης το Η Τζούλια και 2 Μαύροι δεν είναι αριστούργημα της 7ης τέχνης...

Υπάρχει όμως και μια άλλη παράμετρος. Αν σήμερα ξεπηδήσει ένας καλλιτέχνης η αυθόρμητη σύγκρισή του με το παρελθόν θα μας κάνει να τον ακυρώσουμε στη συνείδησή μας. Σκεφτείτε το: Όλοι οι παλιοί είναι καλύτεροι απο τους καινούριους και αυτό εξαπλώνεται σε όλες τις πτυχές της κοινωνικής μας ζωής.

Το επιμύθιο απο το ασυνάρτητο σχόλιο μου είναι ότι υπάρχουν και σήμερα διαμάντια αλλά πρέπει να ψάξεις περισσότερο για να τα βρεις...

ένας στρατολάτης είπε...

Αγαπητέ 2310net, Θα έπρεπε ίσως να προσθέσω στο προηγούμενο σχόλιο περί θεώρησης κάθε εποχής ως εποχή παρακμής από τους σύγχρονούς της ότι μοιραία αυτή η θεώρηση οδηγεί στον εξωραϊσμό του παρελθόντος. Άρα και σε μια αναπόφευκτη σύγκριση που αδικεί όσους δημιουργούν στο παρόν. Ασφαλώς λοιπόν συμφωνώ πως άξιοι δημιουργοί πάντα υπάρχουν, αλλά, επιπλέον των αδίκων συγκρίσεων, παλεύουν και κόντρα στη λογοκρισία κάθε εποχής. Και νομίζω πως η σύγχρονη λογοκρισία είναι η στυγνότερη όλων των εποχών.

Ανώνυμος είπε...

Την παρακμή θα μπορούσαμε να την ορίσουμε όπως ο Μακρυγιάννης....
έίμαστε στο εγώ όχι στο εμείς
χ