"Παράνομες" ζωές

Τι ακριβώς δεν καταλαβαίνεις από το "παράνομος";

Του Λώρενς Ντάουνς

Είμαι μια ανθρώπινη στίβα παρανομίας. Παράνομος οδηγός, ο οποίος παρκάρει παράνομα, μέχρι και παράνομος διαβάτης που έχει κατά καιρούς δοκιμάσει ή και σπάσει τα όρια διάφορων νόμων και κανονισμών που διέπουν τη ζωή. Τα αδικήματα ήταν ασήμαντα κι είμαι βέβαιος πως θ' άντεχα τις συνέπειες -πρόστιμα και ποινές- και θα συνέχιζα τη ζωή μου. Κανείς δεν μπορεί να μου αρνηθεί την ευκαιρία να επανορθώσω. Να ας πούμε η Μάρθα Στιούαρτ, παράνομη χρηματιστής κι ο Τζορτζ Στάινμπρέννερ, παράνομος δωρητής πολιτικών εξορμήσεων, έτσι για να ονοματίσω δυο παράνομους με εγκλήματα χειρότερα των δικών μου.

Πάλι καλά που δεν είμαι παράνομος μετανάστης. Από ένα τέτοιο δόκανο δεν υπάρχει διαφυγή. Είναι ένα έγκλημα που δεν παίρνει διορθώσεις. Τίποτα λιγότερο από την απέλαση δεν μπορεί να σ' ελευθερώσει απ' αυτό, αυτή είναι η κυρίαρχη αίσθηση στη χώρα. Κι αυτό είναι ένα πρόβλημα.

Η Αμερική έχει μεγάλο πρόβλημα με τη παράνομη μετανάστευση, ένα μεγάλο μέρος του οποίου πηγάζει από το λήμμα "παράνομος". Καθώς μολύνει τον σχετικό διάλογο. Κι εμποδίζει τις λύσεις. Αν το δεις ψύχραιμα και τεχνικά, ο όρος δεν έχει τίποτα το κακό. Χρησιμοποιούμενος όμως ως όχημα για τη διάκριση μιας μεγάλης και δεόντως αξιοπρεπούς μερίδας του πληθυσμού, λειτουργεί βλαπτικά. Κι ως συνθηματικό φυλετικού κι εθνικού μίσους είναι αποτρόπαιος.

Η λέξη "παράνομος" είναι ακριβής στο βαθμό που περιγράφει τις διαδικασίες κατά τη μετανάστευση κάποιου. Περί το 60% των ανθρώπων στους οποίους αναφέρεται εισήλθαν στη χώρα παράνομα. Οι υπόλοιποι είναι αυτοί που μπήκαν νόμιμα αλλά δεν έφυγαν όταν θα έπρεπε να φύγουν. Οι νομικές συνέπειες που σχετίζονται με αυτά δεν είναι αμελητέες αλλά ούτε κι ακραίες. Αν συλληφθείς σε στέλνουν πίσω.

Καθώς η λέξη δεν καταλαμβάνει μόνο το αδίκημα αλλά το ίδιο το πρόσωπο, ξεφεύγει της ετυμολογίας της. Εξαπλώνεται, σαν ανεξίτηλος λεκές. Μειώνει την ανθρώπινη υπόσταση του στόχου της, αφήνοντάς τον ισόβιο μέλος μιας δυνητικά εγκληματικής τάξης. Πολλοί άνθρωποι εκπλήσσονται όταν ακούν πως οι παράνομοι μετανάστες έχουν δικαιώματα. Σοβαρά; Συνταγματικά δικαιώματα; Μα αφού είναι παράνομοι! Ασφαλώς έχουν δικαιώματα: έχουν το τεκμήριο της αθωότητας και τις πολιτικές ελευθερίες που το Σύνταγμα σοφά παραχωρεί σε όλους τους ανθρώπους, όχι μόνο τους πολίτες.

Πολλοί άνθρωποι πάλι αντιτίθενται στον εναλλακτικό όρο "μη έχων έγγραφα" ως πολιτικά ορθό ευφημισμό, κι έχουν αλήθεια το δίκιο τους. Κάποιος που ξεγλύστρησε από τα σύνορα κι εξασφάλισε πλαστό αριθμό κοινωνικής ασφάλισης δεν θά 'χει δίκιο να πει: "Ουπς, δεν έχω έγγραφα. Κάπου εδώ τά'χω τα χαρτιά μου".

Τουλάχιστον όμως ο όρος "μη έχων έγγραφα" -ή ακόμα καλύτερα "μη έχων άδεια"- εμπεριέχει τη δυνατότητα της επανόρθωσης και της εξιλέωσης και προδιαθέτει για μια λογική αντίδραση, ανάλογη του αδικήματος. Η παραλυσία του Κογκρέσου και της χώρας στην επικαιροποίηση των μεταναστευτικών νόμων πηγάζει απ' την αδυναμία μας να επικεντρωθούμε στις δραστικές αλλαγές που χρειάζονται στο να νομιμοποιείς κάποιον παράνομο. Σκεφτείτε να συμβαίνει κάτι τέτοιο μ' ένα αδίκημα σαν το εμπόριο κοκαΐνης ή τον εμπρησμό. Αδιανόητο!

Έτσι, άνθρωποι που θέλουν να ασκήσουν ευαίσθητες μεταναστευτικές πολιτικές ώστε να βοηθήσουν τους πάντες -να κάνουν τους δρόμους ασφαλέστερους, όπως θα τους έκανε ο κυβερνήτης Έλιοτ Σπίτσερ με το σχέδιό του για τις άδειες οδήγησης ή να επιτρέψουν στα παιδιά των μεταναστών να φοιτήσουν στο κολλέγιο ή να υπηρετήσουν στο στρατό- αντιμετωπίζουν μοιραία τη δυσπιστία και την οργή. Πως τολμάτε; Είναι παράνομοι!

Εντωμεταξύ, οι έχοντες ακραίες θέσεις -θέσεις που τείνουν καθημερινά περισσότερο στην κυρίαρχη ιδεολογία- φανατικοί, χρωματίζουν τη λέξη με την απέχθειά τους για τους ισπανόφωνους. Ουρλιάζουν για "παράνομους" -τους αποκαλούν εκ γενετής εγκληματίες, λεπρούς, κλέφτες, βρωμιάρηδες- κι ο κόσμος νεύει καταφατικά και χειροκροτεί. Θα στείλουν χρήματα στον ιστότοπό σου και θα σ' έχουν από κοντά ώστε να κατακλυστούν οι νομοθέτες από τηλεφωνικές κλήσεις και φαξ. Τα νούμερά σου θα εκτοξευτούν.

Δεν είναι μόνο απωθητικό, είναι αντιπαραγωγικό, παραλύει κάθε προσπάθεια στην κατεύθυνση της μεταρρύθμισης του μεταναστευτικού. Κάθε προσπάθεια δίκαιης νομοθέτησης στο Κογκρέσο, κάθε ευαίσθητη πολιτική σε κρατικό και περιφερειακό επίπεδο έχει βρει απέναντί της τους αντιπολιτευόμενους και πάντα θα συμβαίνει αυτό, όσο κάθε τι θετικό θα χαρακτηρίζεται ως "αμνηστεία για τους παρανόμους".

Έχουμε κολλήσει σε μια κίβδηλη και απατηλή στρατηγική: έναν φράχτη 700 μιλίων επί συνόρων μήκους 2.000 μιλίων προκειμένου να αναχαιτήσουμε ένα κλάσμα από το 60% του προβλήματος που είναι αυτοί που παραβιάζουν τα σύνορα και σκόρπιες επιδρομές για να συλλάβουμε μερικές χιλιάδες εκ των 12 εκατομμυρίων.

Καμία από αυτές τις πολιτικές πυγμής δεν έχει ίχνος ειλικρίνειας και ρεαλισμού. Τουλάχιστον όμως δεν επιβραβεύουν τους παρανόμους κι αυτό, για την ώρα, είναι αυτό που θέλει η χώρα αυτή.

Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύτηκε την 28η Οκτωβρίου του 2007 στους Νιου Γιορκ Τάιμς. Μου κίνησε το ενδιαφέρον κυρίως διότι ένας αρθρογράφος μιας συντηρητικής αμερικανικής εφημερίδας δείχνει να προσεγγίζει το ζήτημα της "λαθρο"μετανάστευσης και τη χρήση του όρου "παράνομος" (κατ' αναλογία "λαθρο-") με πολύ μεγαλύτερη ευαισθησία από αυτή των ελλήνων ομολόγων του. Σήμερα, πέντε χρόνια μετά την συγγραφή του άρθρου κι ενώ η ελληνική κοινωνία κατρακυλά στη μισαλλοδοξία, νομίζω πως έχει μια κάποια επικαιρότητα. Ελπίζω να μην το ρήμαξα στη μετάφραση.